شمع خودرو

معرفی شمع خودرو

شمع خودرو چیست؟

بهترین شیوه برای معرفی ماهیت شمع خودرو، بیان موقعیت و اهمیت جایگاه آن در خودرو می باشد. موتور خودرو که از اجزاء متنوعی تشکیل شده تامین نیروی جلوبرنده یا پیشران خودرو را بر عهده دارد. نحوه عمل موتور به این صورت می باشد که، مخلوطی از بنزین و هوا در محفظه سیلندر، توسط جرقه ای که از قطعه ای حدودا" 8 سانتیمتری به نام شمع (در داخل آن) بوجود می آید مشتعل شده و از طریق تبدیل انرژی جنبشی به حرکتی باعث ایجاد نیرو و به حرکت در آمدن پیستون ها و در نتیجه خودرو می شود.

 

عملکرد شمع خودرو

هنگامی که برق تولیدی توسط دینام از طریق وایر به شمع می رسد منجر به ایجاد جرقه روی الکترودهای آن می شود. در این حین به دلیل اختلاف پتانسیل بالای بین دو الکترود، هوا یونیزه شده و جریان از طریق هوای یونیزه مسیر خود را باز می کند. البته در این روند مقدار بسیار کوچکی از الکترود هم ذوب می شود. این عمل صدها بار در دقیقه اتفاق افتاده و با گذشت زمان باعث ایجاد فاصله زیاد بین دو الکترود می شود.

اجزاء شمع خودرو

اجزاء متنوع شمع خودرو را مطابق آنچه در تصویر زیر نمایش داده شده شامل ترمینال،هسته مرکزی، الکترود مثبت، الکترود منفی، عایق سرامیکی، پایه، واشرها، شکاف(گپ) و ... می باشد.

مهره بخشی از شمع است که که اندازه آن متناسب با نوع موتور خودرو متفاوت است. الکترودها قسمتی هستند که در شکاف بین آنها جرقه ایجاد می شود که به آنها سوزن نیز می گوید. شمع های چند الکترودی نیز وجود دارند که کارایی بهتری نیز دارند.

هسته داخلی همه شمع ها از مس ساخته شده است اما با توجه به جنس الکترود مرکزی و پلیت انواع مختلفی دارند.

 

انواع شمع

معمولا نام شمع برگرفته از نام جنس الکترود آن می باشد و در ادامه سعی شده دسته بندی کامل و دقیقی از انواع شمع ها ارائه گردد.

• شمع گرم - شمع پایه بلند

همانطور که از نام این نوع شمع ها پیداست این نوع شمع برای کار در موتورهای با دمای پایین طراحی شده و با پایه های بلندتری که دارند دیرتر گرمای خود را از دست می دهند لذا می توانند رسوبات روغن و کربن باقی مانده از احتراق روی شمع را بسوزانند. این سوخت و ساز موجب دوام بیشتر شمع می شود زیرا در صورت نسوختن روغن و رسوبات عمر شمع کوتاه می شود.

• شمع سرد - شمع پایه کوتاه

این نوع شمع برای کار در موتورهایی با دمای بالا طراحی شده و به دلیل داشتن پایه های کوتاه تر می توانند گرمای حاصل از احتراق را سریع تر از دست بدهند. این ویژگی موجب ایجاد جرقه هایی با کیفیت بیشتر شده و چون حرارت خود را از دست می دهند موجب می شوند موتور با دوام تر باشد و اجزای دیگر نزدیک به شمع و موتور عمر طولانی تری داشته باشند و خودرو دچار اختلالات کمتری شود. به دلیل اینکه این نوع شمع جلوی اختلالات و لرزش موتور را می گیرند معمولا در موتورهایی که لرزش بالا دارند نیز استفاده می شوند.

• شمع نیکلی

به عنوان کوتاه ترین عمر می توان از شمع های نیکلی نام برد که معمولا با نام شمع های 20هزار کیلومتری از آنها یادمی شود. این نوع شمع دارای الکترودهایی از جنس نیکل بوده، مقاومت گرمایی کمتری نسبت به سایر شمع ها دارند و جزء متداول ترین و ارزان ترین ها هستند.

• شمع ایریدیومی

ایریدیوم به صورت خالص رسانایی کمی دارد ولی با ترکیب با برخی آلیاژها، کارایی بالایی پیدا می کند. به دلیل نقطه ذوب بالای آن سخت تر از پلاتینیوم بوده و در مقابل خوردگی مقاومتر از سایر شمع ها می باشد. همچنین می توان گفت دارای عمر کارکرد متوسط 50 هزار کیلومتر است. شمع های ایریدیوم عملکرد بهتری داشته و به دلیل نوک سوزنی الکترودی که دارند نیاز به ولتاژ کمتری برای ایجاد جرقه داشته و با تمرکز ایجاد شده جرقه بهتری ایجاد می کنند و سبب احتراق کاملتری می شوند. شمع های ایریدیوم به دلیل ساختارشان دوده کمتری جذب می کنند لذا طول عمر بیشتری دارند همچنین با توجه به نایاب بودن عنصرشان حتی از شمع های پلاتینیوم گرانتر هستند که این گرانی قیمت با کاهش مصرف سوخت و افزایش طول عمر قطعات موتور جبران می شود. البته این نوع شمع از نقطه ای پلاتینی نیز برای افزایش دوام آن برخوردار هستند. از مزیت های استفاده از این نوع شمع می توان به افزایش طول عمر قطعات موتور، بهبود کیفیت کارکرد موتور، افزایش شتاب و کاهش مصرف سوخت اشاره کرد.

• شمع پلاتینیومی

به دلیل کمیاب بودن عنصر پلاتینیویم این نوع شمع گران می باشد. از جمله ویژگی های شمع پلاتینیومی می توان به مقاومت بالا در مقابل گرمای بیش از 2هزار درجه سانتی گراد، خاصیت ضد خوردگی در الکترود، طول عمر بالا و شمع سوزنی که منجر به افزایش قدرت و دقت در جرقه زنی می گردد نام برد. استفاده از این نوع شمع موجب افزایش طول عمر قطعات موتور، بهبود کیفیت کارکرد موتور، افزایش شتاب و کاهش مصرف سوخت می شود.

• شمع های چند الکترودی

با توجه به اینکه در انتهای هر شمع تنها یک الکترود وجود دارد می توان گفت که نام این شمع برگرفته از تعداد الکترودهای بیشتر موجود در آن می باشد و کارکرد آن مانند کارکرد سایر شمع های می باشد البته این نوع شمع با داشتن چند الکترود منفی از طول عمر بالاتری برخوردار است. این گونه شمع برای خودروهای گاز سوز و یا دوگانه سوز مناسب تر می باشند.

• شمع های دو پلاتین

شمع 2پلاتینه برای الکترود مرکزی و هم برای الکترود زمین، از جنس پلاتینیوم استفاده شده است به همین دلیل دارای طول عمر بالایی (4 برابر نسل اولیه شمع ها) می باشند همچنین می توانند تا دمای بالای 2هزار درجه را نیز تحمل کنند. کسانی که از خودروهای دوگانه سوز استفاده می کنند می توانند برای داشتن شتاب بیشتر، از این نوع شمع ها استفاده کنند.

 

انواع برند شمع خودرو

1. بوش-BOSCH آلمان

شمع بوش در چند دسته شمع های سوپر و سوپرپلاس، شمع های پلاتینیوم پلاس کله قندی، شمع های پلاتینیوم سوزنی، شمع های دابل پلاتینیوم لیزری، شمع های ایریدیم پلاتینیوم، شمع های ایریدیم و دبل ایریدیم دو سر سوزن تقسیم بندی می شوند.

2. NGK ژاپن

NGK شمع های ایریدیوم هستند. شمع های ایریدیوم از نظر عملکرد بهترین نوع شمع نیستند اما هیچ شمعی از نظر دوام حریف آنها نمی شود (طول عمر 2 تا 3 برابری شمع های مسی). از طرف دیگر، شمع های ایریدیوم از نظر عملکرد یکنواخت و دوام گزینه بهتری نسبت به شمع های پلاتینوم هستند. این نوع شمع ها به رسیدگی کمتری نیاز دارند و معاینه وضعیت آنها هر 6 ماه کافی بوده و به لحاظ عملکردی پایداری خوبی نشان می دهند. از طرف دیگر، شمع های NGK یک جانشین استاندارد برای نمونه های مشابه پلاتینوم هستند. اگر دنبال یک شمع ارزان با عملکرد پایدار و عمر بیشتر هستید، NGK انتخاب مناسبی است.

3. شمع نور ایران

شمع نور ایران انواع شمع های استاندارد را شامل می شود و اخیرا نیز تولید شمع های با عمر طولانی تر را شروع نموده است. این نوع با نیم قرن قدمت به صنایع خودروسازی کشور خدمت رسانی کرده و تکنولوژی خود را به موازات توسعه صنایع خودرو سازی گسترش داده و باعث اطمینان خاص تولید کنندگان خودرو به این شمع شده است. این شرکت برای کارخانجات ایران خودرو، سایپا، ایران وانت، مگاموتور، نیرومحرکه و پارس خودرو انواع شمع ها را طراحی، تولید و تامین می نماید.

4. شمع مدل دنسو- DENSO

شمع موتور دنسو ژاپن به سفارش خودروسازهای ژاپنی نظیر تویوتا، لکسوس، مزدا، نیسان و میتسوبیشی تولید می شوند. شمع های لیزری دنسو با الکترود ایریدیم و پلاتینیوم جزو با کیفیت ترین و گرانترین شمع سوزنی دنیا محسوب می شوند. مشخصات فنی شمع دنسو با انواع کد حرارتی سرد و گرم و سایز پایه کوتاه پایه استاندارد و پایه بلند تعریف می شوند.

5. شمع اکیوم - EYQUEM فرانسه

شمع موتور اکیوم تولیدی کشور فرانسه از شناخته شده ترین شمع های روز بازار است که دارای طیف گسترده ای از محصولات برای انواع خودروها می باشد. اکیوم جزء پیشگامان و شمع های خودرو با کیفیت به لحاظ طول عمر و کیفیت جرقه می باشد.

محصولات اکیوم فرانسه بر 4 مشخصه اصلی در تولید بصورت همزمان تاکید دارند که عبارتند از:

- طول عمر بالا - قابلیت محافظت از موتور - کارکرد گرم - کارکرد سرد. خانواده گروه خودروسازی پژو سیتروئن فرانسه عمدتا" شمع های اکیوم را در محصولات جهانی خود مصرف می کنند.

 

تشخیص اصالت شمع

در بررسی اصالت شمع ها برای هر برند یکسری قواعد کلی و عمومی وجود دارد که تابع مراحل طراحی و ساخت آنها می باشد. در این بخش سعی شده علاوه بر معرفی فنی این موارد با ذکر مثال هایی از برندهای مختلف و مرسوم شمع در داخل کشور موارد دقیق گردند. اگر تمام محصولات یک تولید کننده شمع وجه مشترکی بین آنها پیدا خواهید کرد برای مثال نوع کاغذ بسته بندی یا نوع ترمینال شمع یا نوع جعبه چسبان انها و ... درک این موضوع کار ما را بسیار ساده می کند. در واقع کسی که همیشه با شمع موتور اصلی NGK سروکار دارد به محض لمس نمونه تقلبی و یا کمی دقت احساس تغییر را متوجه خواهد شد به همین دلیل شرکت NGK یکی از دقیق ترین تولید کننده های شمع موتور در دنیا می باشد و امکان مغایرت در محتویات یک دست و یا کارتن تقریبا" صفر است.

• دقت تولید شمع:

در نمونه شمع اصلی رزوه ها کاملا منظم بدون کوچکترین خوردگی و ضرب دیدگی و الکترود منفی بسیار شکیل و خم شده با زاویه ای مشخص می باشد. خال بالای پلاتینیوم آن نیز کاملا دقیق و در مرکز الکترود قرار دارد.

• الکترود و آبکاری شمع:

به رنگ، نظم و قالب ایزوله دور الکترود در شمع دقت نمایید، سوزن شمع کاملا فیت در جای خود قرار گرفته است. نکته بعدی رنگ الکترود مثبت یا سوزن می باشد، با کمی دقت محل جوش لیزری را در شمع اصلی خواهید دید اما در شمع تقلبی سوزن بوسیله یک ساب یا تراش تولید شده است. آبکاری شمع های ان جی کی توسط ترکیبات فلزی خاص و بصورت چند لایه انجام می شود، در واقع ابکاری آنها برای جلوگیری از گریپاژ شمع در داخل سیلندر و جلوگیری از پوسیدگی آن می باشد لذا این موضوع از اهمیت بالای برخوردار است. در شمع های تقلبی به دلیل گران بها بودن هزینه آبکاری چند لایه فقط صرفا جهت رفع رجوع و شبیه شدن با اصلی انجام می شود، این ابکاری با کوچکنرین ضربه ریزش خواهد کرد اما در شمع اصلی با سخترین ضربه هم نمیتوان آبکاری آنرا مخدوش کرد.

• چینی و اتصال آن:

در چینی شمع های اصلی از آلومینیوم سیلکات مرغوب استفاده می شود، عبور ولتاژ بسیار بالا از این مسیر و نیاز به عایق بودن آن اهمیت این موضوع را کاملا مشخص می کند. رنگ چینی اصلی روشن و دندانه های آن منظم و دقیق است، نکته دیگر محل اتصال چینی به شاسی فلزی می باشد، در شمع های اصلی محل اتصال دارای یک چسب خمیری می باشد، این خمیر به عنوان نشتی گیر و محافظ چینی عمل می کند، در حالیکه در شمع های تقلبی این خمیر وجود ندارد. نوع چاپ شماره فنی و فونت نیز در شمع های اصلی خاص می باشد.

• چهار ترمینال شمع:

ترمینال شمع یا محل اتصال وایر یکی از مهمترین قطعات در شمع می باشد، رسانایی بالا در کنار مقاومت بسیار ناچیز از ویژگی های اجباری این قطعه است، این موضوع برای شمع های اصلی تولید کننده ها را وا می دارد که از آلیاژهای خاص در تولید ترمینال استفاده نمایند. در شمع های تقلبی این موضوع کوچکترین اهمیتی ندارد و صرفا یک فلز رسانای معمولی شبیه اصلی استفاده می شود.

• حک عدد جعبه 4 تایی:

رمز حک شده روی درب جعبه 4 تایی، این رمز اخیرا به بعضی محصولات ان جی کی سری ایریدیم های تویوتایی و کره ای و جی پاور اضافه شده است، هدف از این رمز توسط شرکت ان جی کی اعلام نشده اما طی بررسی انواع این محصولات مشخص شد که این کد با عدد حک شده روی شاسی فلزی شمع ارتباط مستقیم دارد و در واقع سری تولید را بازگو می کند، در نمونه های تقلبی تا یک ماه پیش این کد وجود نداشت اما اکنون اضافه شده است اما تفاوت بارز آنها اینست که عدد سری تولیدی که روی جعبه تقلبی درج شده است متعلق به سال 2016 می باشد و با کمی دقت به حقه و فریب آنها پی خواهید برد، ارائه اطلاعات کم درباره این رمز به جهت حفظ آن است.

• تفاوت وزن:

تفاوت یک گرم تا دو گرم می تواند بدلیل آبکاری ضعیف، نوع فلز الکترود و نوع چینی باشد.

• کارتن مادر:

نوار سفید رنگ دورتا دور کارتن مادر به فاصله دقیق از بالا یکی از نکات کلیدی در شمع های اصلی می باشد، این نوار فرمان یا دستور نوع چیدمان جعبه های 4تایی را به ربات های بسته بندی در تولید می دهد، اغلب شمع های فیک در کل کارتن مادر ندارند اما در صورت وجود ازین نوار سفید رنگ محروم هستند. نحوه حکاکی مشخصات شمع بر روی جعبه (لیزری) از دیگر نشانه هاست.

 

طول عمر شمع

طول عمر شمع متناسب با نوع آن متفاوت می باشد. برخی شمع ها طول عمر بیشتری دارند مانند شمع های پلاتینیومی و ایریدیومی که به دلیل جنس الکترودشان دیرتر فرسوده می شوند. در خصوص شمع های پلاتینیومی می توان گفت بعد از حدود 100هزار کیلومتر نیاز به تعویض دارند. در نتیجه می توان گفت طول عمر شمع متناسب با جنس آن کاملا متفاوت می باشد.

 

تاثیر شمع در شتاب خودرو

شمع خودرو در کاهش مصرف سوخت و افزایش شتاب و کار کرد نرم موتور تاثیر بسیاری دارد. زمانیکه با سرعت بالا در حال رانندگی هستید، این فرآیند می تواند به 20 جرقه در ثانیه برسد. اگر فاصله‌ی بین الکترود مرکزی و الکترود میانی کمتر از فاصله‌ی تعیین شده توسط خودروساز باشد، جرقه کوتاه‌تر و ضعیف‌تر از حالت استاندارد خواهد بود و ممکن است جرقه به‌‌خصوص در دورهای بالا حاصل نشود. با تنظیم نبودن گپ شمع، سوخت‌و‌ساز موتور به هم ریخته و در نتیجه قدرت موتور به شکل محسوسی کاهش پیدا می کند. زمانی که موتور روشن است و پا روی پدال گاز قرار ندارد (دور IDEAL) در این حالت معمولاٌ عقربه‌ی دورسنج در محدوده‌ی 900 دور بر دقیقه قرار دارد. ولی زمانی که گپ شمع به درستی تنظیم نشده باشد عقربه دورسنج در حالت آیدل کمی بازی دارد و موتور در این دور صاف و یک‌دست کار نمی‌کند. ‌اگر دهانه‌ی شمع باز‌تر از حد مجاز باشد، دورگیری موتور به سختی انجام می‌گیرد و در زمان شات آپ گاز یا تخته‌گاز کردن، کُپ موتور کاملاً مشهود است.

 

ارتباط شمع خودرو و مصرف سوخت اتومبیل

سلامت شمع و وایر شمع، به اندازه بودن سطح روغن و تعویض به موقع روغن و فیلتر‌ها، بالانس بودن تایرها، میزان بودن فرمان و زاویه‌ی تایرها تاثیر به‌سزایی در کاهش مصرف سوخت دارند. وقتی نوبت به موتور می رسد، کوچکترین و ساده ترین قطعات مثل شمع هم می توانند تاثیر زیادی در مصرف سوخت داشته باشند اگر گپ شمع تنظیم نباشد، سوخت‌و‌ساز موتور به هم می‌ریزد و در نتیجه قدرت موتور به شکل محسوسی کاهش پیدا خواهد کرد.

 

فاصله استاندارد دهانه/گپ شمع

به فاصله‌ی بین الکترود مرکزی و الکترود میانی شمع، گًپ یا دهانه‌ی شمع خودرو می‌گویند. برای هر خودرو و هر موتوری یک فاصله‌ی مشخص تعریف می‌شود، که با مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو یا برچسبی که معمولا در زیر کاپوت یا محفظه‌ی موتورِ خودرو نصب می‌شود قابل دسترسی است.

فاصله دهانه شمع در اتومبیل هاي سواري بین 6 تا 8 دهم میلی متر و در سیستم انژكتوري حدود 1 میلی متر می باشد و با ابزاری به نام فيلر تنظيم مي شوند. اگر دهانه‌ی شمع به درستی تنظیم نشده باشد، شمع در زمان تعیین شده جرقه نمی‌زند و موتور علائم زیر را از خود نشان می‌دهد:

• اگر گپ شمع تنظیم نباشد، سوخت‌و‌ساز موتور به هم می‌ریزد و در نتیجه قدرت موتور به شکل محسوسی کاهش پیدا خواهد کرد.

• از آن‌جایی که موتور جان کافی ندارد، پدال گاز را بیشتر می‌فشارید و مصرف سوخت هم بالاتر می‌رود.

• زمان جرقه تغییر پیدا کرده، موتور به درستی کار نمی‌کند و در نتیجه حرارت موتور سریع‌تر از حالت استاندارد بالا می‌رود.

• دور آیدل یعنی زمانی که موتور روشن است و پای شما بر روی پدال گاز قرار ندارد در این حالت معمولاٌ عقربه‌ی دورسنج در محدوده‌ی ۸۰۰ دور بر دقیقه قرار دارد. ولی زمانی که گپ شمع به درستی تنظیم نشده باشد عقربه دورسنج در حالت آیدل کمی بازی دارد و موتور مثل گذشته در این دور صاف و یک‌دست کار نمی‌کند.

• اگر دهانه‌ی شمع باز‌تر از حد مجاز باشد، شتاب گیری یا دورگیری موتور به سختی انجام می‌گیرد و در زمان تخته‌گاز کردن، کُپ موتور کاملاً مشهود است.

• انفجار نابهنگام مخلوط سوخت و هوا، علاوه بر ایجاد لَختی در شتاب‌گیری، باعث کارکرد پُر سروصدای پیشرانه می‌شود.

• ناک زدن (صدای لق لق سوپاپ ها و غیر ریتمیک زدن آن) پس از مدتی باعث از کار افتادن پیشرانه خواهد شد.

 

عوامل موثر در انتخاب شمع مناسب خودرو

انتخاب شمع مناسب خودرو علاوه بر افزایش بازده موتور، مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی کاهش داده همچنین انتخاب شمع نامناسب باعث ایجاد خسارات زیان باری در موتور می شود. البته با توجه به انواع متفاوت شمع، بدیهی است که انتخاب درست، سخت و گمراه کننده به نظر برسد.

باید توجه کنید که عواملی مانند میزان حرارت تولیدی شمع درون موتور، در انتخاب نوع مناسب شمع دخیل می باشد زیرا اگر درجه حرارت شمع بالا باشد موجب رسوب گرفتن جرقه زن و کاهش قدرت جرقه می گردد و بالعکس در شمع های با درجه حرارت پایین، دما بالا رفته و موجب احتراق زودتر از موعود، داغ شدن شمع و در نهایت آسیب رسیدن به قطعات موتور می شود. حداقل کارکرد استاندارد برای بازدید شمع های خودرو 20هزار کیلومتر می باشد. عوامل زیر در انتخاب شمع خودرو مناسب هستند:

• نوع خودرو در انتخاب شمع مناسب حائز اهمیت می باسد، بهتر است زیر نظر تعمیرکار خبره این کار را انجام دهید مخصوصا اگر خودرو شما جدید است.
• تعداد سیلندر و نوع موتور خودرو گویای این هستند که شما به چند شمع نیاز دارید.
• مشخص بودن گیربکس دستی یا اتوماتیک در انتخاب نوع شمع موثر هستند. با توجه به نوع دنده خودرو و شمعی که به طور اولیه روی خودرو به کار رفته می توانید بهترین شمع را برای خودروتان انتخاب کنید.
• نوع سوخت خودرو در انتخاب موثر بوده و با کد حرارتی نیز ارتباط دارد.

هنگام خرید شمع پارامترهای زیر را کنترل نمایید:

• جنس الکترود
• پایه رزوه شمع موتور
• کد حرارتی
• تعداد الکترودها
• نوع سر الکترود مرکزی (مثبت)
• گپ (فاصله دو سر الکترود منفی و مثبت)

 

جدول انتخاب شمع متناسب با خودروهای داخلی

در این جدول سعی شده بر حسب انواع خودرو مدل های شمع متناسب با آن حسب پارمترهای مهم انتخاب شمع معرفی گردند. آنچه حائز اهمیت است اینکه حسب تغییرات شرکت های خودروسازی در سیستم احتراق و مولفه های موتور خودرو نوع شمع ها قابل تغییر خواهند بود که بایستی مورد توجه شما مصرف کنندگان عزیز قرار گیرد.

نام خودرو و نوع موتور	نوع شمع مصرفی
سمند، پارس، پژو 405 (موتور XU7)	انواع شمع های گرم
پژو 206 تیپ 2 و 3 (موتور TU3)	Bosch R6 یا Denso اکیوم  (Eyquem)،ال زد LZ
پژو 206 تیپ 5 و 6 و رانا (موتور TU5)	Bosch بلند یا اکیوم (Eyquem)-اچ-زدHZ
تندر 90 – لوگان	Champion/بوش/NGK
پراید-انژکتوری	انواع شمع های گرم
مزدا 1600-2000 کاربراتور	ایریدیوم پاور IW16 یا دنسو سوپر W16EX-U
مزدا 1600-2000 انژکتور	ایریدیوم پاور IK16 یا دنسو سوپر W16PR-U
مزدا GLX323 و مزدا FL323	ایریدیوم پاور IK16 یا دنسو سوپر W16PR-U11
مزدا3	ایریدیوم پاور IKH20 یا دنسو سوپر W16HR-U11
مگان	ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U
ام وی ام	ایریدیوم پاور IK16 یا دنسو سوپر K16PR-U
پژو 206 1400I	ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U
پژو 206 1600I	ایریدیوم پاور IKH20 یا دنسو سوپر K20HR-U11
پارس (پرشیا)	ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U
سمند	ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U
L90	ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U
پژو پارس (پرشیا)	پایه کوتاه تک پلاتین با آلیاژ نیکل ساخت کشور ژاپن با کد فنی 6962- BKR6E
پژو 206 تیپ 2 و 3	پلاتینی، پایه کوتاه، سرد (انواع برندهای بوش/اکیوم/NGK و ... )
سمند و سمند EF7	پلاتینی، پایه کوتاه، سرد (انواع برندهای بوش/اکیوم/NGK و ... )

 

بررسی و معرفی شماره فنی شمع ها

شناسه فنی، ترکیب حروف لاتین و اعداد می باشد که نماینگر نوع شمع از نظر نوع آلیاژ به کار رفته، کد حرارتی و ... می باشد. باید بدانید که هر کدام از حروف و یا اعداد نشان دهنده اطلاعاتی در مورد شمع می باشد. برای مثال در آنالیز کد شمع BKR6EIX-11 که برای شمع های معمولی، پیشرفته و حرفه ای (غیر از ایریدیوم لیزری) می باشد، موارد زیر قابل بیان می باشد:

BK: فاصله واشر تا ترمینال شمع

R: مقاومت (مقاومت القائی)

6: کد حرارتی (سرد یا گرم)

E: طول رزوه (E:19mm , H:27mm , L:26mm)

IX: آلیاژ و تکنولوژی (ایریدیوم IX)

11: شکاف جرقه (فیلر)، (فاقد عدد=استاندارد)

کد یا شماره فنی حرارتی شمع ها

هر شمع خودرو دارای یک کد حرارتی است که در بازه های متفاوتی قرار دارد. معمولا این بازه بین 500 تا 800 درجه سانتی گراد می باشد. در صورتی که بازه مورد نظر کمتر از 450 باشد، موجب خام سوزی سوخت و اگر بالای 800 درجه باشد موجب خسارت به اجزای خودرو و موتور می شود.

به عنوان نمونه روي جعبه برخی شمع هاي بوش كدهای زیر حك شده است.

• شمع تك پلاتين بوش BOSCH

شماره سريال 0242.235.666 معروف به 8+

• شمع دو پلاتين BOSCH

شماره سريال 0242.229.654 معروف به 9+

• شمع رزوه بلند BOSCH

شماره سريال 0242.229.797 معروف به 42+

 

خرابی های رایج شمع خودرو

کیفیت عملکرد شمع خودرو بصورت طیفی بوده و به شکل صفر و یک نمی باشد بدان معنا که کیفیت عملکردی آن با گذر زمان بر حسب شرایط محیطی و کارکردی کاهش می یابد. لذا بایستی گفت برای درک خرابی شمع علاوه بر عملکرد ظاهری در موتور خودرو بایستی کارکرد آن بر حسب کیلومتر را نیز جهت بررسی دقیق تر مد نظر قرار داد. با توجه به طول عمر خاص هر نوع شمع، در صورت سیاه شدن آن و یا شکسته شدن عایق چینی و نیز گاهی اوقات به دلیل ازدیاد رسوبات حاصل از احتراق در سر الکترودها و یا جرقه زدن در زمان نامناسب که باعث از بین رفتن الکترودها می شود باید هرچه سریعتر شمع ها را تعویض کنیم. در ادامه خرابی شمع خودرو را بر حسب عملکرد خودرو و شرایط ظاهری دسته بندی شده اند.

 

چگونگی تشخیص وضعیت شمع از روی عملکرد خودرو

استارت نخوردن و شتابگیری آهسته از نشانه های خرابی در شمع خودرو می باشد. روشن شدن چراغ چک موتور، فعالیت بد موتور، افزایش مصرف سوخت و همچنین لرزش موتور و صدای اضافه نیز از دیگر نشانه های مشکلات مربوط به شمع می باشد. پس اگر خودرو شما تا کنون هیچ مشکل خاصی که شما را تحریک کند نداشته ولی طول عمر آن چندین برابر کارکرد استاندارد ان بوده است با تعویض شمع ها شاهد تغییر در مصرف سوخت یا صدای خودرو خواهید بود.

 

چگونگی تشخیص وضعیت شمع از روی ظاهر شمع

برای بررسی و ارزیابی شمع باید به وضعیت و رنگ نوک آن دقت کنید. با وارسی شمع و خواندن اطلاعات آن می توانید از وضعیت عملکرد خودرو خود مطلع شوید. رنگ قهوه ای روشن نوک شمع نشانده یک موتور سالم است که به خوبی کار می کند در حالیکه هر رنگ دیگری نشان دهنده اشکال در احتراق و یا موتور خودرو می باشد.

1. شمع سالم

در ظاهر، نوک چینی شمع عایق سفید متمایل به خاکستری یا زرد متمایل به خاکستری تا قهوه ای است که نشان دهنده میزان بودن موتور، صحیح بودن دامنه حرارتی شمع، تنظیم بودن سیستم سوخت و برق موتور می باشد و در این حالت موتور ریپ نزده و ساسات درست عمل می کند. اثری از مکمل های سربی بنزین یا سایر ترکیبات متعلق به روغن موتور روی سطح چینی دیده نمی شود و دمای عملکرد موتور مناسب است.

2. شمع سالم با سر قرمز

در ظاهر نوک چینی شمع به رنگ صورتی مایل به قرمز می باشد و علت آن مواد افزودنی به بنزین بدون سرب بابت بالا بردن اکتان می باشد، و شمع مشکلی ندارد.

3. شمع آغشته به بنزین

در ظاهر نوک شمع آغشته به بنزین بوده، معمولا به رنگ زغال در آمده و بوی بنزین قابل حس می باشد. تمام این موارد به دلیل تنظیم نبودن ساسات و خفگی، پاشیده شدن مخلوط سوخت و هوای غلیظ، مشکل سیستم جرقه زنی، استفاده از شمع سرد و نشت انژکتور سوخت صورت گرفته است که در نتیجه باعث ریپ زدن و بد روشن شدن موتور می شود. برای حل این مشکل کافی است مخلوط هوا و بنزین، سیستم برق و شمع ها و همچنین انژکتورها کنترل و چک شوند.

4. کوبش (دتونیشن)

در ظاهر چینی نوک شمع ترک خورده، قسمتی از آن و الکترود منفی نیز خورد یا کنده شده است که دلیل آن اکتان پایین سوخت و تایم موتور بیش از حد آوانس می باشد که صدای ناک از آن شنیده می شود. برای حل این مشکل باید سوپاگ EGR، سنسور ناک یا دتونیشن و ارزش حرارتی شمع با کاتالوگ چک شوند.

5. فرسودگی شدید الکترود

در ظاهر معمولا الکترود مرکزی کاملا یا تا حدود زیادی از بین رفته، لبه های آن گرد شده و چینی دور الکترود سوخته است که علت آن عدم تعویض شمع ها در زمان تعیین شده می باشد کافی است برای رفع این موارد شمع ها تعویض شوند.

6. سر شمع براق (رسوبات سربی)

در ظاهر نقاطی از چینی به رنگ لعابی زرد متمایل به قهوه ای و گاهی سبز رنگ در می آید و علت آن وجود ترکیبات سربی در بنزین می باشد. رانندگی مسافت طولانی در حالت تخته گار موجب هادی گشتن الکتریکی لایه لعابی و ریپ زدن می شود. باید با شمع با درجه حرارت خنک تر تعویض گردد.

7. شمع دودزده (زغال گرفته)

در ظاهر نوک چینی عایق، الکترودها و پوسته شمع، با لایه ای از دوده سیاه مخملی پوشیده شده است که علت ان میزان نبودن مخلوط هوا و بنزین (کاربراتو یا انژکتور) غلظت مخلوط هوا و بنزین، گرفتگی فیلتر هوا، تنظیم نبودن ساسات به کار بردن شمع سرد، نشت در سیستم وکیوم کاربراتور، کنیستر کربنی خراب و رانندگی در مسافت های بسیار کوتاه می باشد که موجب ریپ زدن و بد روشن شدن در حالت سردی موتور است. باید شمع ها با درجه حرارت گرم تر و هواکش تعویض گشته، مخلوط هوا و بنزین و همچنین ساسات کنترل شوند.

8. پیش احتراق

در ظاهر الکترود مرکزی و منفی شمع ذوب شده، چینی سر شمع نیز صدمه دیده است گه علت آن استفاده از شمع بسیار گرم برای موتور، برق دزدی وایرهای شمع از یکدیگر، آوانس بیش از حد سیستم جرقه، مخلوط سوخت و هوای بسیار رقیق، سوپاپ EGR معیوب، پر شدن اتاق انفجار با باقیمانده های سوخت بد، وجود نقاط بسیار داغ در اتاق انفجار به دلیل سیستم خنک کاری ضعیف در سر سیلندر می باشد. نتیجه ریپ زدن، افت قدرت موتور و آسیب دیدن آن است. شمع های با کیفیت و با دامنه حرارتی صحیح و وایرهای مناسب استفاده شود همچنین سیستم سوخت و برق موتور، سیستم خنک کاری موتور نیز تنظیم و چک شوند.

9. تجمع خاکستر

در ظاهر سر الکترود مثبت و منفی به همراه سر سرامیکی آن به وسیله لایه ضخیمی از خاکستر طلایی مایل به سفید پوشانده شده است و علت آن استفاده از بنزین سرب دار و استفاده از مکمل های سرب دار بنزین و مکمل بی کیفیت روغن است که باعث ریپ زدن، افت قدرت موتوربه دلیل عایق شدن سر ششمع با خاکستر می باشد. برای حل مشکل نصب شمع های جدید با دامنه حرارتی صحیح و استفاده از بنزین و مکمل های مرغوب پیشنهاد می شود.

10. آغشته شدن سر شمع به روغن

در ظاهر لایه ضخیمی از خاکستر ملحقات روغن و بنزین روی چینی، الکترود مرکزی و الکترود منفی، با ساختاری نرم و نیمسوز مانند قرار دارد که به دلیل نفوذ روغن به اتاقک احتراق، سوخته یا شکسته بودن رینگ های روغن پیستون و سوخته بودن گیت سوپاپ ایجاد شده است. در نتیجه گداختگی این خاکستر موجب احتراق پیش از وقت مخلوط هوا و بنزین در اتاقک احتراق شده قدرت موتور کاهش می یابد. برای حل مشکل باید شمع ها تعویض و موتور تعمیر شود.

11. آسیب مکانیکال

در ظاهر الکترود مثبت و منفی دفرمه شده و سرامیک سر شمع شکسته یا بریده شده است و علت آن ناشی از آسیب دیده گی فیزیکی حاصل از ضربه، زمین افتادن حین نصب و بد نصب کردن می باشد همچنین مناسب نبودن اندازه شمع و برخورد آن با پیستون، شکستن یا لب پر شدن پیستون یا سوپاپ از سایر دلایل می باشند که موجب ریپ زدن و از دست دادن جرقه می شوند. راه حل پیشنهادی تعویض شمع ها و در صورت نیاز تعمیر موتور می باشد.

12. شمع آغشته به سرب

در ظاهر سر سرامیکی شمع زرد مایل به قهوه ای براق می باشد و علت آن داشتن سرب در بنزین و یا استفاده از مکمل های سرب دار است که باعث بد کارکردن موتور شده و چون سر شمع عایق می شود جرقه نیز از دست می دهد. برای رفع نمشکل تعویض شمع ها و استفاده از بنزین بدون سرب پیشنهاد می شود.

تعویض شمع ها

برای مناسب بودن راندمان موتور، لازم است که شمع ها سرویس یا در صورت لزوم تعویض شوند. در صورت ناقص کار کردن شمع پیستون ها حرکت یکنواختی نخواهند داشت و موتور دچار لرزش شده و همچنین باعث ایجاد اثرات منفی بر روی کاتالیزور اگزوز خواهد شد. زمان تعویض شمع به عوامل مختلفی مرتبط می باشد در صورت مشاهده مواردی همچون شکستگی عایق, تغییر رنگ در شمع, فاصله بین الکترودها باید سریع‌تر تعویض گردد. توصیه می شود بعد از هر ۵۰۰۰۰ کیلومتر کارکرد، شمع خودرو را تعویض کنید. البته بعضی سازنده ها شمع هایی با عمر کاری بالای 100هزار کیلومتر نیز ارائه داده اند.

شمع دارای یک عایق چینی است که اگر صدمه دیده یا ترک برداشته باشد اختلاف پتانسیل لازم در دو سر الکترود ها ایجاد نمی شود و در نتیجه جرقه هم نخواهیم داشته و یکی از سیلندر های موتور خودروی شما کار نخواهد کرد که این مشکل با بد کار کردن و لرزش و صدای اضافی همراه است که به اصطلاح می گویند موتور 3کار می کند و تشخیص آن کار سختی نیست. با تشخیص هر یک از کارکردهای زیر در شمع خودرو بایستی نسبت به تعویض آن اقدام نمود.

شمع با عملکرد قوی:

شمع هایی که دارای عملکرد قوی می باشند به دلیل فرسوده شدن سریع الکترودها نیاز به تعویض شدن بیشتری دارند.

نفوذ روغن در شمع:

شمع پس از خروج از موتور باید دارای پایه نسبتا تمیزی باشد. در غیر اینصورت و با دیده شدن روغن روی آن متوجه وجود نشتی می شویم این نه تنها نشان دهنده نیاز موتور به درزبندی می باشد بلکه باعث تعویض های سریعتر شمع نیز می شود.

رانندگی های پر گاز:

اگر در هنگام رانندگی پدال گاز را بیشتر فشار می دهید نسبت به زمان هایی که کمتر از آن استفاده می کنید نیاز به تعویض شمع در موتور شما زودتر اتفاق می افتد.

کارکرد طبیعی شمع:

شمع خودرو در نتیجه زیاد کار کردن، تحمل گرمای زیاد و حرارتی که از جریان الکتریسیته ناشی می‌شود، دچار آسیب شده نوک فلزی ان خورده می‌شود. از طرفی در نتیجه سوختن موادی مانند بنزین در فضایی که شمع قرار دارد، یک لایه از فلزی مانند سرب که از املاح این سوختگی است روی شمع باقی می‌گذارد که به تدریج در تولید جرقه اختلال ایجاد می‌کند. این اختلال باعث خام سوزی و ناقص کار کردن موتور و در نتیجه فشار آمدن به موتور و افزایش مصرف سوخت می‌شود. ‌

در صورت با مستهلک شدن شمع، امکان ایجاد جرقه در سر شمع ها سخت تر شده در نتیجه احتراق به خوبی صورت نمی گیرد و سوخت به طور ناقص می سوزد. همچنین زمانی یکی از شمع ها از کار افتاده باشد، با اینکه خودرو روشن می شود و حرکت می کند اما ضعیف عمل می کند.

بد کار کردن موتور:

موتور خام سوزی خواهد داشت و راندمان آن کم می شود، کارایی آن تحت تاثیر این مشکل خواهد بود و این خام سوزی باعث آسیب رساندن به کاتالیست خودرو و در نهایت باعث افزایش آلایندگی خودرو می شود.

نحوه تعویض شمع

• پاک کردن تمام سطوح شمع
• باز کردن شمع توسط آچار شمع
• بررسی رزوه جایی که شمع وصل شده در صورت نیاز تست کمپرس
• بررسی وایر شمع ها
• استفاده از ماده ضد قفل
• تعویض واشر شمع در صورت نیاز

تعویض شمع ها نیاز به ابزار خاصی دارد. پیش از هر چیزی یک فیلتر و آچار شمع تا بتوانید دهانه شمع را اندازه گیری کنید. همچنین باید دانش لازم در خصوص میزان گشادی دهنه شمع برای خودرو خود را بدانید یا حداقل به جدول مربوطه دسسترسی داشته باشید.